Idziesz sobie spokojnie ulicą, kiedy Twój pies nagle zaczyna ujadać na przejeżdżający rower? A może nigdy nie chodzisz spokojnie, bo Twój pies „próbuje zabić” każdego przechodnia? Spacery są dla Ciebie utrapieniem, bo każde napotkane zwierzę jest wrogiem? Czy wręcz przeciwnie? Twój pies boi się własnego cienia? Albo (zbyt) wylewnie próbuje przywitać każdego?

Te i wiele innych problemów to codzienność znacznej części opiekunów psów. Często bez względu na rasę lub pochodzenie. Zupełnie bez związku z ilością poświęconego czasu, zainwestowanych pieniędzy, uwagi i miłości. Każdy pies, tak jak każdy człowiek, miewa mniejsze lub większe problemy. Co nie znaczy, że nic nie da się z tym zrobić! Prawie każdy pies (nie licząc maleńkiej grupy po ciężkich przejściach i psów chorych neurologicznie lub ciężko zaburzonych psychicznie) może zachowywać się dobrze, jeśli zadbamy o cztery kluczowe sprawy.

Zanim przypniesz swojemu psu łatkę „niegrzecznego”, „agresywnego”, albo „głupiego”, poświęć, proszę, chwilę na próbę zrozumienia go. W końcu to Ty jesteś dla niego całym światem. Od Ciebie zależy jego być albo nie być.

Każde zachowanie psa ma swoją przyczynę. Kiedy uda Ci się ją zidentyfikować, będziesz w stanie nie tylko zmienić zachowanie psa, ale też realnie mu pomóc.

W mojej praktyce zazwyczaj mam do czynienia z czterema obszarami, w których znajduję źródła problemów. Czasami przyczyna leży tylko w jednym z nich, czasami zmiany wymagają wszystkie. Jeśli zaczniesz brać je pod uwagę w codziennym życiu z psem, jest duża szansa, że sam(-a) zaczniesz dostrzegać pewne prawidłowości, które pozwolą Ci lepiej zrozumieć i wspierać swojego psa w podejmowaniu dobrych decyzji.

OSOBOWOŚĆ

Osobowość to cechy jednostek, które opisują stałe wzory odczuwania, myślenia i zachowania (Pervin i John, 1997 za: Jones i Gosling, 2005). Innymi słowy: jest to niepowtarzalny charakter Twojego psa.

Cechy osobowości pozwalają przewidywać zdolności adaptacyjne w różnych sytuacjach, sposób radzenia sobie ze stresem, potrzeby i rodzaje motywacji; osobowość może też wiązać się z funkcjonowaniem poznawczym (Zawadzki i in., 1998).

Oznacza to, że są psy, które w danych warunkach poradzą sobie doskonale i takie, które „z natury” nie są do tego stworzone. Bodziec, który dla jednego psa będzie zupełnie obojętny, u drugiego może wywołać bardzo intensywną reakcję. Wiąże się to z budową układu nerwowego, sytuacją okołoporodową i innymi rzeczami, na które zwyczajnie nie mamy wpływu. Nie znaczy to jednak, że ten obszar jest nieistotny. Przeciwnie!

Co możesz zdziałać w obszarze osobowości?
– jak najlepiej poznaj swojego psa!
– przestań porównywać go do innych
– dobieraj wyzwania tak, żeby były adekwatne do możliwości
– rozwijaj psa w obszarach, które nie są jego mocnymi stronami
– korzystaj z predyspozycji, które Twój pies ma „w pakiecie”

SYTUACJA

Przez sytuację rozumiem zarówno szeroki kontekst środowiskowy, jak i daną chwilę, w której pies aktualnie się znajduje.

Kontekst to przede wszystkim warunki, w jakich żyje nasz pies, ze szczególnym uwzględnieniem poziomu zaspokojenia potrzeb (gatunkowych, jak i indywidualnych danego psiego egzemplarza). Tutaj najczęściej wpływ mają takie czynniki, jak: poziom aktywności i (UWAGA!) wypoczynku w ciągu doby, stały (lub nie) rytm dnia, ogólne poczucie bezpieczeństwa, jak również dieta i stan zdrowia. W tym obszarze mieszczą się też traumatyczne doświadczenia z przeszłości i braki socjalizacyjne.

Dany moment to wszystko to, co kumuluje się wokół psa i w nim samym: suma bodźców z otoczenia i emocji. W praktyce może to oznaczać, że pies spokojnie mija pojedyncze osoby, ale nie wytrzymuje, kiedy tłum wylewa się z autobusu w godzinach szczytu (za dużo bodźców na raz). Lub inaczej: pies jest oazą spokoju, chyba, że poprzedniego dnia miał bardzo intensywny wysiłek, w związku z czym jest zmęczony i wszystko go drażni.

Co możesz zdziałać w obszarze sytuacji?
– dbaj o dobrą fizyczną i psychiczną kondycję psa na co dzień
– pamiętaj o wypoczynku po każdym (zwłaszcza dużym) wysiłku
– monitoruj emocje psa i reaguj na nie (np. zabierając ze zbyt trudnej sytuacji lub zapewniając im ujście)
– unikaj kumulowania wyzwań (jeśli wiele czynników jest dla psa trudnych, pracuj tylko nad jednym na raz!)
– oceniaj sytuację zawsze z perspektywy psa (np. jego subiektywnych obaw)

CZYNNIK LUDZKI

Czynnik ludzki to właśnie Ty! To relacja, jaką masz ze swoim psem. To szczera odpowiedź na pytanie, czy może na Tobie polegać. To Twoje emocje, które będą mu się udzielały. To także Twój refleks w przewidywaniu (nadmiernych) trudności i unikaniu katastrof.

Jesteś przewodnikiem swojego psa w społeczeństwie ludzi tak, jakbyś był przewodnikiem obcokrajowca (najlepiej z zupełnie innej kultury) w swoim kraju. Po Twojej stronie jest wytłumaczenie psu panujących zasad i ochrona przed niebezpieczeństwem. To na Tobie spoczywa odpowiedzialność znalezienia złotego środka między zaspokojeniem potrzeb psa i troską o bezpieczeństwo i komfort innych zwierząt i ludzi.

Co możesz zdziałać w obszarze „czynnika ludzkiego”?
– rozwijaj umiejętność regulowania własnych emocji (nasz lęk, agresja, frustracja znajdują odzwierciedlenie w emocjach psa)
– ucz psa, jak ma się zachować
– pamiętaj o tym, że stanowisz bufor między psem i resztą świata
– planuj spacery i ćwiczenia tak, żeby były wykonalne nie tylko dla psa, ale też dla Ciebie w danym momencie (jeśli jesteś zdenerwowany, wybierz spokojne otoczenie)
– pracuj nad asertywnością wobec innych osób (klasyczne „proszę nie głaskać” i „proszę zabrać swojego psa”)*

*pamiętaj, jesteś jedyną osobą, na którą Twój pies może liczyć! Nie zawiedź go w trudnej sytuacji.

UMIEJĘTNOŚCI

Last but not least.
Psy mają ogromną zdolność uczenia się i rozwoju. Chociaż osobowość jest względnie stałą charakterystyką, można ją rozwijać, pamiętając, że rozwój jest procesem (czyli musi trochę potrwać!).

Umiejętności to obszar, nad którym najłatwiej pracować, a jednocześnie najtrudniej robić to mądrze. Psy błyskawicznie uczą się nowych komend, sztuczek i zabaw. Cała sztuka polega na tym, żeby rozwijać te umiejętności, które będą kompensowały „braki charakteru”. Oznacza to, że zupełnie czego innego warto uczyć psa lękliwego, wycofanego i zamkniętego w sobie, niż psa typu „taran”, który wprawdzie rzekomo „kocha cały świat”, jednak jest to miłość dosyć brutalna.

Co możesz zdziałać w obszarze umiejętności?
– dobrze się zastanów, jakich umiejętności Twój pies naprawdę potrzebuje, żeby lepiej funkcjonować
– zaplanuj naukę z uwzględnieniem pozostałych trzech obszarów
– stopniuj trudność adekwatnie do okoliczności (znów: pozostałe trzy obszary), co może oznaczać obniżenie kryteriów, jeśli warunki są niesprzyjające
– zachowaj elastyczność i uważność na to, jak radzi sobie Twój pies
– dbaj o to, żeby pies mógł korzystać z nowych umiejętności samodzielnie (tj. nawet bez naszych podpowiedzi)

Jeśli więc Twój pies „nienawidzi” rowerzystów i obcych psów, kocha gonić wiewiórki, a do tego jest bardzo emocjonalny, nie zaczynaj od wycieczki do parku! Pamiętaj, żeby pracować nad jednym elementem na raz i łączyć go z pozostałymi dopiero, kiedy przestanie robić na psie wrażenie. Przede wszystkim miej na uwadze, że pies nie jest maszyną do zaprogramowania. Psia psychika jest nie tylko bardzo złożona, ale też ulega ciągłym, dynamicznym zmianom. Czasami trudno za nimi nadążyć, ale naprawdę warto!